مقدمه
چرخه قاعدگی یکی از مهمترین شاخصهای سلامت باروری در زنان است و هرگونه اختلال در نظم، مقدار یا زمان آن میتواند نشانهای از مشکلات جسمی یا هورمونی باشد. بسیاری از بانوان، در دورههایی از زندگی خود با اختلالاتی مانند عقبافتادن پریود، قاعدگی شدید یا بسیار خفیف، پریودهای دردناک و نامنظم مواجه میشوند. در این مقاله، به بررسی علل اختلالات قاعدگی، انواع آن، روشهای تشخیص و درمانهای دارویی و غیردارویی خواهیم پرداخت.
چرخه قاعدگی طبیعی چگونه است؟
یک چرخه قاعدگی سالم معمولاً بین ۲۱ تا ۳۵ روز طول میکشد و مدت خونریزی بین ۲ تا ۷ روز متغیر است. این چرخه توسط هورمونهایی مانند استروژن، پروژسترون، LH و FSH تنظیم میشود که از هیپوفیز و تخمدانها ترشح میشوند. قاعدگی منظم نشانهای از تعادل هورمونی و سلامت باروری زن است.
اختلالات رایج در قاعدگی
آمنوره (Amenorrhea):
آمنوره اولیه: شروع نشدن قاعدگی تا سن ۱۵ سالگی
آمنوره ثانویه: توقف قاعدگی به مدت بیش از ۳ ماه در زنی که قبلاً پریود داشته
الیگومنوره (Oligomenorrhea):
قاعدگیهایی که بیش از ۳۵ روز فاصله دارند و نامنظم هستند
منوراژی (Menorrhagia):
خونریزی شدید یا طولانیمدت در دوران قاعدگی (بیش از ۷ روز یا نیاز به تعویض نوار بهداشتی هر یک ساعت)
پلیمنوره (Polymenorrhea):
قاعدگیهایی با فاصله کمتر از ۲۱ روز
دیسمنوره (Dysmenorrhea):
قاعدگیهای بسیار دردناک که عملکرد روزانه را مختل میکنند
علل اختلالات قاعدگی
اختلالات هورمونی مانند سندرم تخمدان پلیکیستیک (PCOS)، کمکاری یا پرکاری تیروئید
استرس مزمن یا تغییرات شدید در سبک زندگی
کاهش یا افزایش شدید وزن
بیماریهای زمینهای مثل دیابت یا اختلالات انعقادی
داروها مانند داروهای ضدافسردگی، ضدبارداری یا استروئیدها
تغییرات فیزیولوژیک در دوران بلوغ، شیردهی یا پیشیائسگی
تشخیص اختلالات قاعدگی چگونه انجام میشود؟
پزشک متخصص زنان برای تشخیص دقیق، موارد زیر را بررسی میکند:
شرححال کامل پزشکی و قاعدگی
معاینه فیزیکی و لگنی
سونوگرافی رحم و تخمدانها
آزمایشات خونی شامل هورمونهای تیروئید، پرولاکتین، LH، FSH، تستوسترون و استروژن
در برخی موارد بیوپسی آندومتر یا هیستروسکوپی
درمان اختلالات قاعدگی
۱. درمان دارویی
قرصهای ضدبارداری ترکیبی برای تنظیم قاعدگی در بسیاری از موارد از جمله PCOS
پروژسترون خوراکی یا تزریقی برای تحریک پریود در موارد آمنوره
داروهای تنظیمکننده تیروئید در صورت وجود اختلال تیروئیدی
داروهای ضد درد مانند NSAIDها برای کاهش درد در دیسمنوره
متفورمین برای زنانی با تخمدان پلیکیستیک و مقاومت به انسولین
۲. درمانهای غیردارویی و تغذیهای
تعدیل وزن: کاهش وزن در زنان چاق یا افزایش آن در زنان با کموزنی شدید میتواند قاعدگی را منظم کند
کاهش استرس: یوگا، مدیتیشن، تمرینات تنفسی
اصلاح رژیم غذایی: مصرف ویتامین B6، آهن، منیزیم و حذف قندهای ساده
مصرف گیاهان دارویی با نظر پزشک: مانند گیاه پنجانگشت (Vitex agnus-castus) یا رازیانه
۳. درمانهای جراحی
در مواردی نادر که خونریزیهای شدید یا اختلالات ساختمانی مانند فیبروم رحم وجود داشته باشد، مداخلات جراحی مثل کورتاژ تشخیصی، هیستروسکوپی یا حتی در موارد شدید، هیسترکتومی (برداشتن رحم) ممکن است توصیه شود.
نقش سبک زندگی در تنظیم چرخه قاعدگی
سبک زندگی سالم تاثیر مستقیمی بر چرخه قاعدگی دارد. برخی نکات مؤثر عبارتند از:
خواب کافی و منظم
فعالیت بدنی متعادل (نه بیش از حد، نه خیلی کم)
دوری از مصرف الکل، دخانیات و کافئین زیاد
نوشیدن آب کافی
برنامه غذایی سرشار از فیبر، پروتئین و ویتامینها
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت مشاهده علائم زیر، مراجعه به پزشک زنان توصیه میشود:
تاخیر یا قطع ناگهانی قاعدگی بدون دلیل مشخص
خونریزیهای بسیار شدید یا لختهدار
درد شدید در ناحیه شکم یا لگن در دوران قاعدگی
قاعدگی با فواصل بسیار کوتاه یا بسیار بلند
لکهبینی مداوم بین دورهها یا بعد از رابطه جنسی
نتیجهگیری
قاعدگی منظم یکی از نشانههای مهم سلامت باروری در زنان است و اختلال در آن میتواند زنگ خطری برای بیماریهای مختلف باشد. آگاهی از علائم، پیگیری منظم توسط پزشک و اصلاح سبک زندگی، نقش کلیدی در درمان و پیشگیری از این اختلالات دارد. هرگونه بینظمی یا تغییر در چرخه قاعدگی باید جدی گرفته شود و پیگیری تخصصی انجام شود تا از عوارض جدیتر جلوگیری شود.
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.