زایمان دیررس ( دکتر سپیده میرج جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی)

در حالت عادی، حاملگی شامل 40 هفته می باشد و اکثر زنان تا پیش از هفته چهل بارداری زایمان می کنند. اگر زایمان پس از هفته چهل بارداری انجام شود، به آن زایمان دیررس یا زایمان دیرتر از موعد گفته می شود. زایمان دیررس، زایمان دیر هنگام نیز نامیده می شود. گاهی حتی تا هفته 42 بارداری زایمان انجام نمی شود که در این صورت، زایمان باید با مداخلات پزشکی انجام گردد.

علل زایمان دیررس:

علت اصلی زایمان دیررس هنوز به طور دقیق مشخص نیست. معمول ترین علت زایمان دیررس، اشتباه در محاسبه تاریخ بارداری است. همچنین اگر خانمی سابقه زایمان دیررس داشته باشد، احتمال زایمان دیرتر از موعد در بارداری بعدی او افزایش می یابد.

چه عواملی خطر زایمان دیررس را افزایش می دهند؟

از جمله عواملی که می توانند خطر زایمان دیررس را افزایش دهند، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• زایمان دیرتر از موعد در بارداری قبلی؛

• BMI بالای مادر با خطر بارداری طولانی تر و افزایش احتمال القای زایمان همراه است. هم افزایش وزن مادر قبل از بارداری و هم افزایش وزن مادر در طول بارداری، خطر زایمان دیر هنگام را افزایش می دهد؛

• وجود سابقه ژنتیکی؛ به این معنی که میزان زایمان دیررس در مادرانی که خودشان با زایمان دیرهنگام به دنیا آمده اند، افزایش می یابد؛

• سن بالای مادر.

عوارض زایمان دیررس:

عوارض زایمان دیررس شامل عوارض مربوط به مادر و عوارض مربوط به جنین می باشد.

• خطرات مربوط به مادر:

در زایمان دیر هنگام، احتمال طولانی شدن مرحله دوم زایمان و نیاز به استفاده از ابزارهایی مانند فورسپس یا وکیوم افزایش خواهد یافت. همچنین به دلیل درشت بودن جنین، این مادران در هنگام زایمان طبیعی در معرض خطر آسیب دیدگی واژن قرار دارند. در نتیجه میزان زایمان سزارین در زایمان دیر هنگام به دلیل اندازه جنین، دو برابر بیشتر است. مادران پس از این نوع زایمان بیشتر در معرض خطر عفونت، عوارض ناشی از زخم و خونریزی پس از زایمان طبیعی و زایمان سزارین هستند.

• خطرات مربوط به جنین در دوران بارداری و نوزاد، پس از زایمان:

در اواخر سن بارداری و پس از هفته چهلم بارداری، جفت که وظیفه اکسیژن رسانی و انتقال مواد مغذی را از گردش خون مادر به جنین بر عهده دارد، پیر شده و مانند گذشته کارایی ندارد؛ بنابراین میزان اکسیژن رسانی به جنین کاهش می یابد.

همچنین پس از هفته چهل بارداری ممکن است میزان مایع آمنیوتیک کاهش یافته و رشد جنین را متوقف یا کند نماید. دیستوشی شانه، اسیدمی نوزاد (بالا رفتن میزان اسید در خون نوزاد)، کاهش نمره آپگار هنگام تولد، انسفالوپاتی نوزادی، تشنج و محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR) از دیگر عوارض جنینی زایمان دیررس هستند. بنابراین خطرات مربوط به زایمان و تولد جنینی با اختلالات اکسیژن رسانی و کاهش ضربان قلب جنین، ممکن است افزایش یابد.

گاهی زایمان پس از هفته چهلم بارداری با ایجاد آسیب در هنگام تولد همراه است. زایمان پس از هفته چهلم بارداری، ممکن است جنین را در معرض آسپیراسیون مکونیوم (ورود مدفوع جنین به درون ریه اش)  قرار دهد. هیپوگلایسمی نوزاد (کاهش قند خون) نیز از عوارض زایمان پس از هفته چهلم بارداری است.

تشخیص زایمان دیررس:

تعیین سن بارداری مهم ترین راه تشخیص زایمان دیرتر از موعد و پس از هفته چهل بارداری است. اندازه رحم، تاریخ شنیدن اولین صدای قلب جنین و احساس اولین حرکت جنین همگی از عوامل تائید کننده سن بارداری هستند. اغلب در اوایل بارداری و برای ارزیابی رشد جنین و سن بارداری، از سونوگرافی استفاده می شود. اگر تا پس از هفته چهلم بارداری حاملگی ادامه یابد، ممکن است برای مشخص نمودن وضعیت مادر و جنین و وجود مشکلات و علائم زایمان از جمله درد زایمان پس از هفته چهل بارداری، بررسی هایی انجام گیرد، از قبیل سونوگرافی، NST (تست بدون استرس؛nonstress test )، BPS و تخمین میزان مایع آمنیوتیک.

برخی از راه های تشخیص وجود مشکلات احتمالی عبارتند از:

• شمارش حرکات جنین: شمارش حرکات جنین شامل پیگیری حرکات جنین است. تغییر در تعداد حرکات جنین، نشان دهنده استرس جنین در داخل رحم مادر است.

• انجام تست NST: NST یا تست بدون استرس، تستی است که در آن ضربان قلب جنین با افزایش حرکات جنین مورد بررسی قرار می گیرد. ضربان قلب جنین به همراه حرکات جنین نشانه دهنده سلامت جنین است.

• تست بیوفیزیکال پروفایل (BPS): تست بیوفیزیکال پروفایل ترکیبی از NST و سونوگرافی، برای ارزیابی ضربان قلب جنین و سلامتی جنین است.

• سونوگرافی: سونوگرافی یک تست تشخیصی است که با کمک امواج صوتی، تصاویری از عروق خونی، بافت ها و اندام های جنین ایجاد می کند. از سونوگرافی برای مشاهده اندام های داخلی در هنگام فعالیتشان و ارزیابی جریان خون اندام ها استفاده می شود. سونوگرافی در دوران بارداری برای پیگیری رشد جنین انجام می شود.

• سونوگرافی داپلر: داپلر نوعی سونوگرافی است که با کمک امواج صوتی، میزان جریان خون جنین را اندازه گیری می نماید.

اقدامات لازم پس از تشخیص زایمان دیررس:

چنانچه با کمک روش های ذکر شده، زایمان دیررس تشخیص داده شود و مشخص گردد که ماندن جنین در رحم مادر برای جنین خطرناک است، ممکن است تصمیم به القای زایمان برای به دنیا آوردن نوزاد گرفته شود. تصمیم گیری برای القای زایمان و ایجاد درد زایمان در صورت ایجاد زایمان دیر هنگام، به علل متعددی بستگی دارد. از مهمترین علل القای زایمان و درد زایمان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• در هنگام انجام مراحل زایمانی، ضربان قلب جنین با مانیتور الکترونیکی کنترل می شود تا بتوان تغییرات ضربان قلب جنین به دلیل کاهش اکسیژن رسانی را بررسی کرد. در صورت تغییر در وضعیت نوزاد، ممکن است زایمان سزارین انجام شود.

• پس از هفته چهل بارداری به دلیل دفع مکونیوم جنین (مدفوع) هنگام زایمان، خطر آسپیراسیون جنینی افزایش می یابد؛ در نتیجه در صورت مشاهده تغییرات ضربان قلب جنین طی مانیتور کردن قلب در طول زایمان، احتمال آسپیراسیون مکونیوم وجود دارد. در این شرایط ممکن است القای زایمان انجام گرفته و جنین پس از زایمان، تحت مراقبت های ویژه قرار بگیرد.

• گاهی در صورت کاهش شدید میزان مایع آمنیوتیک و تحت فشار قرار گرفتن بند ناف، آمنیوانفوزیون انجام می شود. در آمنیوانفوزیون، مایعی استریلی با کاتتر به درون کیسه آمنیوتیک تزریق می شود تا سطح مایعات درون کیسه آمنیوتیک جبران شود. در صورت عدم پیشرفت مراحل زایمانی یا زجر جنینی، ممکن است زایمان زایمان سزارین انجام گردد.

• همچنین در صورت درشت بودن جنین، ممکن است زایمان طبیعی با کمک فورسپس یا وکیوم انجام شود.

مدیریت زایمان دیر هنگام:

هدف از مدیریت زایمان دیرتر از موعد، پیشگیری از عوارض زایمان، حفظ سلامتی مادر و تولد نوزاد سالم است.  مدیریت زایمان پس از هفته چهل بارداری بر اساس موارد زیر انجام می گیرد:

• بارداری و سوابق بیماری خانم باردار؛

• شرایط مادر باردار؛

• میزان تحمل مادر باردار نسبت به داروها و روش های درمانی خاص؛

• نظر یا ترجیح مادر باردار.

+

+

+

کلام آخر:

جهت آغار درمان و مشاوره پزشکی با دکتر سپیده میرج

جراح و متخصص زنان و زایمان در تماس باشید …

تماس مستقیم با یک کلیک