زایمان طبیعی یک امر فیزیولوژیک است که مادر باردار به‌صورت طبیعی و با فعالیت‌های منظمی که در دوران بارداری خود دارد، می‌تواند زایمان خوبی داشته باشد؛ اما درد زایمان طبیعی برای همۀ زنان نگران‌کننده است به همین دلیل مادران باردار برای انتخاب زایمان تردید دارند و درک مراحل اولیه از این نوع زایمان برای همۀ زنان مهم است.

زمان دقیق انجام زایمان به شکل طبیعی مشخص نیست و زمانی را که پزشک برای زایمان در نظر می‌گیرد حدودی است و حتی ۲ تا ۳ هفته امکان دارد زایمان زودتر انجام شود.

نمی‌توان زایمان را تا زمانی که رخ ندهد پیش‌بینی کرد. زایمان مراحل مختلفی دارد که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.

مراحل زایمان طبیعی به سه بخش تقسیم می‌شود:

مرحلۀ اول؛ ابتدای زایمان و درد فعال

یکی از مراحل، مرحله اولیه و فعال زایمان است. مرحل G اول زایمان و تولد زمانی اتفاق می‌افتد که مادر شروع به احساس انقباض‌های منظم می‌کند. این انقباضات باعث می‌شود تا دهانۀ رحم باز (گشاد) و نازک شود.

تمامی فرآیندهای اتفاق افتاده تا اینجا به کودک اجازه می‌دهد تا درون کانال تولد حرکت کند. مرحلۀ اول طولانی‌ترین مرحله از سه مرحله است که در واقع به دو مرحله تقسیم می‌شود:

• مرحلۀ اولیۀ زایمان یا مرحلۀ نهفته (early labor)
• مرحلۀ فعال زایمان (active labor)

مرحلۀ فعال زایمان

بعد از مرحله اولیه زایمان، یکی از مراحل به نام فاز فعال زایمان شروع خواهد شد که در حین آن، دهانۀ رحم از ۶ تا ۱۰ سانتی‌متر گشاد می‌شود. انقباضات مادر قوی‌تر، نزدیک به هم و منظم خواهد شد.

ممکن است پاهای مادر دچار گرفتگی شود یا احساس تهوع داشته باشد. در این مرحله امکان پاره شدن کیسه آب نیز وجود دارد، البته در صورتی که قبلاً این اتفاق نیفتاده باشد. همچنین مادر فشار بیشتری در کمر خود خواهد داشت. اگر مادر هنوز به بیمارستان نرفته، اکنون زمان آن فرا رسیده است.

در صورتی که درد در این مرحله پیشرفت کرد و شدت گرفت، به هیچ عنوان نگران نشوید! اگر تمایل داشته باشید می‌توانید در این مرحله تقاضای داروی بی دردی کرده تا یک زایمان طبیعی بدون درد را تجربه کنید.

مدت زمان

مرحلۀ فعال زایمان اغلب بین چهار تا هشت ساعت یا بیشتر طول می‌کشد. به طور متوسط، دهانه رحم تقریباً یک سانتی‌متر در ساعت گشادتر می‌شود.

چه اقداماتی در این مرحله باید انجام داد

برای مقابله با دردهای رو به رشد، تکنیک‌های تنفس و آرامش را امتحان کنید. از آنچه در کلاس‌های زایمان آموخته‌اید، استفاده کنید. روش‌های زیر را می‌توانید برای افزایش راحتی در این مرحله انجام دهید:

• تغییر مداوم وضعیت بدن
• استفاده از توپ مخصوص زایمان
• حمام کردن با آب گرم
• پیاده روی
• تمرین تنفس
• داشتن ماساژ ملایم بین انقباضات

آخرین بخش این مرحله که اغلب به آن مرحله انتقال می‌گویند، بسیار شدید و دردناک است. انقباضات به هم نزدیک شده و بین ۶۰ تا ۹۰ ثانیه طول می‌کشند. مادر در این قسمت از زایمان، فشار در ناحیه تحتانی کمر و راست روده را تجربه خواهد کرد.

در این مرحله برای وارد کردن فشار، از متخصص خود سؤال کنید؛ چراکه فشار زودهنگام می‌تواند شما را خسته کند و باعث تورم دهانۀ رحم شود، که ممکن است زایمان را به تأخیر بیندازد. مرحله انتقال معمولاً بین ۱۵ تا ۶۰ دقیقه به طول می‌انجامد.

مرحلۀ دوم؛ تولد نوزاد

این مرحله دقیقاً وقت به دنیا آمدن نوزاد است.

مدت زمان

فشار آوردن برای به دنیا آمدن نوزاد ممکن است از چند دقیقه تا چند ساعت یا بیشتر طول بکشد. این زمان ممکن است برای اولین زایمان مادر و زنانی که اپیدورال را برای داشتن زایمان بدون درد؛ اما طبیعی داشته‌اند، طولانی‌تر شود.

چه اقداماتی در این مرحله باید انجام داد

تنها فشار وارد کنید! متخصص زنان که مسئولیت زایمان شما را برعهده دارد، می‌تواند زمان وارد کردن فشار را به شما بگوید. هنگام وارد کردن فشار تنها بر ناحیۀ مورد نظر تمرکز کنید. در صورت امکان موقعیت‌های بدنی مختلف را امتحان کرده تا جایی که احساس خوبی پیدا کنید.

در بعضی از موارد ممکن است از شما خواسته شود که به آرامی فشار بیاورید. کُند شدن سرعت باعث می‌شود که بافت واژن شما به جای اینکه پاره شود، کشش پیدا کند. بعد از بیرون آمدن سر نوزاد، ادامۀ بدن او به سرعت خارج خواهد شد.

مرحلۀ سوم؛ تحویل جفت

پس از به دنیا آمدن نوزاد، احتمالاً مادر احساس تسکین بسیار خوبی خواهد داشت. در مرحله سوم زایمان طبیعی، جفت تحویل داده می‌شود.

مدت زمان

تحویل جفت به طور معمول بین پنج تا ۳۰ دقیقه انجام می‌شود، اما این روند تا یک ساعت می‌تواند ادامه یابد.

چه اقداماتی در این مرحله باید انجام داد

آرام باشید! الان زمان آن رسیده که تنها تمرکز خود را بر نوزاد قرار دهید. انقباضات خفیف ادامه خواهد داشت؛ اما آنها به هم نزدیک و با درد کمتری خواهد بود. از شما خواسته می‌شود یک بار دیگر برای تحویل جفت فشار وارد کنید.

برای تشویق انقباضات رحمی و به حداقل رساندن خونریزی، ممکن است قبل یا بعد از تحویل جفت به شما دارو داده شود. ماما برای اطمینان از سالم بودن، جفت را معاینه می‌کند. قطعات باقی‌ مانده برای جلوگیری از خونریزی و عفونت باید از رحم خارج شود.

پس از تحویل جفت، رحم همچنان منقبض می‌شود تا به بازگشت به اندازۀ طبیعی خود کمک کند. یکی از اعضای تیم زایمان برای اطمینان از خروج مواد اضافی، شکم را ماساژ می‌دهد.

پزشک شما همچنین تشخیص می‌دهد که آیا برای ترمیم واژن به بخیه نیاز وجود دارد یا خیر. اگر مادر تزریق بی دردی نداشته باشد، با تزریق بی‌حسی موضعی در محل مورد نظر، بخیه انجام خواهد شد.

فواید زایمان طبیعی

زایمان طبیعی روندی طبیعی‌ست که سیستم بدنی مادر در این زایمان دستکاری نشده و نوزاد از کانال طبیعی خارج می‌شود، به همین دلیل برای مادر و نوزاد بهتر است.
درد زایمان طبیعی تا چند ساعت قبل از زایمان و در حین زایمان به طول می‌انجامد و بعد از زایمان مادر خیلی زود به حالتِ قبل خود بر‌می‌گردد؛ اما در سزارین درد مادر تا بعد از زایمان همچنان ادامه دارد؛ همچنین خونریزی حین این زایمان خیلی کمتر از سزارین است.
زایمان به روش طبیعی به جنین این امکان را می‌دهد که در روزهای پایانی بیشترین رشد سلول‌های مغزی، سیستم تنفسی و همچنین کبد را داشته و جنین رشد خود را به خوبی تکمیل کرده باشد.
در نوع طبیعی زایمان Bonding (هم آغوشی مادر و نوزاد) در همان لحظه امکان‌پذیر است و مادر باردار می‌تواند نوزاد خود را شیر دهد. فشاری که روی قفسه سینه نوزاد وارد می‌شود، به‌دلیل خروج مایع از ریه‌های او در تنفس نوزاد بسیار کمک می‌کند.
اگر در زمان بارداری، مادر باردار به کلاس‌های دوران بارداری همچون ورزش، تغذیه و خودمراقبتی خود توجه کرده باشد، زایمان بیولوژیک یا طبیعی موفقی خواهد داشت.
در سزارین به دلیل برش بزرگی که بر روی شکم مادر داده می‌شود نیاز به مراقبت بیشتری دارد تا جای برش عفونت نکند. یکی از عوارض سزارین را می‌توان به چسبندگی داخل شکم یا جای برش اشاره کرد.

همانطور که می‌دانید توصیه بسیاری از پزشکان به خانم‌های باردار انجام زایمان طبیعی‌ست؛ چراکه این روش مزایای زیادی برای مادر و نوزاد دارد که برای شما ذکر خواهیم کرد:

• کودک طی آن باکتری‌های مفید را دریافت می‌کند.
• مایعات وارد شده به ریه نوزاد در زایمان طبیعی کاملا خارج می‌شود.
• به‌طور کلی از خطرات و عارضه‌های جراحی در امان می‌مانید.
• شیردهی سریع‌تر و موفق‌تر نسبت به مادرانی که سزارین انجام می‌دهند، خواهید داشت.
• در بارداری‌های بعدی عارضه‌های بسیار کمتری را تجربه خواهید کرد.
• خطر ابتلا به چاقی و آسم را در کودک خود کاهش می‌دهید.
• عارضه‌های زایمان به مراتب کمتر از کسانی که سزارین انجام می‌دهند، تجربه خواهید کرد.
• هزینه کمتری برای این نوع از زایمان پرداخت می‌کنید.

بیماری خاص مادر

اگر مادر به بیماری خاص (دیابت، بیماری قلبی و…) یا عفونتی مثل ایدز مبتلا باشد که به جنین منتقل کند، عمل سزارین توصیه خواهد شد.
ترس مادر
در صورتی که مادر باردار تحمل درد را نداشته باشد؛ البته برای غلبه به ترس روش‌های زیادی وجود دارد که زیر‌نظر متخصص زنان و زایمان می‌توان با آنها مقابله کرد.

پایین نیامدن سر نوزاد

اگر انقباضات رحمی تا چند ساعت قبل از زایمان به گونه‌ای باشد که سر نوزاد پایین نیاید و نتواند نوزاد خارج شود، سزارین برای مادر توصیه می‌شود.

جایگاه نوزاد در رحم

در حالتی که نوزاد نچرخد و سر او به درستی پایین قرار نگیرد به طور کل جایگاه مناسبی نداشته باشد، سزارین برای مادر توصیه می‌شود.

هموروئید مادر باردار

اگر مادر باردار هموروئید حاد داشته باشد، به‌دلیل خو‌‌ریزی در زایمان، این زایمان برای او توصیه نمی‌شود.

انجام چند سزارین

مادرانی که دو سزارین را برای زایمان‌های قبلی خود انتخاب کردند، برای زایمان‌های بعد هم باید سزارین شوند و نمی‌توانند زایمان طبیعی را انجام دهند.

سابقه جراحی مادر باردار

اگر مادر باردار سابقه جراحی‌های دهانۀ رحم، سرکلاژ و تجربه سقطِ مکرر جنین داشته باشد، متخصص زنان به آنها سزارین را توصیه می‌کنند.

بارداری چند قلویی

برای مادران بارداری که چند قلو دارند، به‌ دلیل اینکه به احتمال زیاد یکی از جنین‌ها در حالت غیر‌طبیعی قرار دارد، زایمان سزارین انجام می‌شود.

اکسیژن‌رسانی نوزاد

اگر در زمان زایمان وضعیت نوزاد به گونه‌ای باشد که به‌دلیل عدم اکسیژن‌رسانی سلامت او به خطر بیفتد و پزشک گمان کند که امکان رسیدن اکسیژن مناسب به نوزاد نیست، روش طبیعی زایمان تجویز نخواهد شد.

وزن مادر و نوزاد

وزن مادر باردار و جنین اهمیت زیادی دارد. اگر وزن بالایی داشته باشند عمل سزارین به آن‌ها توصیه می‌شود.

روش‌های زایمان طبیعی

روش اپیدورال (زایمان بدون درد)

این روش با نام زایمان طبیعی بدون درد نیز شناخته می‌شود، با کمک داروی اپیدورال که به نخاع مادر باردار تزریق می‌شود، کاهش درد را برای مادر به همراه داشته و موجب راحت‌تر شدن زایمان می‌شود.

زایمان در آب

زایمان طبیعی در آب یکی از روش‌های آرام بخش در زایمان است که مادر باردار مدت زمان درد را در آب سپری می‌کند و آرامش بیشتری دارد.

تعداد بخیه در زایمان طبیعی

شاید بسیاری از افراد نگران نیاز به بخیه و تعداد آن در زایمان طبیعی باشند، اما جای نگرانی وجود ندارد؛ چراکه همه مادرها هنگام زایمان نیازی به بخیه ندارند. واژن به‌قدری انعطاف‌پذیر است که در اغلب مواقع پارگی در این قسمت ایجاد نمی‌شود‌.
بسته به میزان پارگی در زایمان طبیعی به همان اندازه بخیه زده می‌شود، طبیعتا هرچه پارگی بیشتر باشد، به بخیه‌های بیشتری نیاز خواهد بود. گاهی برخی از پارگی‌های ایجاد شده به‌قدری جزئی هستند که نیازی به بخیه زدن نیست.
به‌طور کلی اگر نیاز به بخیه باشد، قطعا تعداد آن به‌اندازه یک زایمان سزارین نخواهد بود، به اندازه ناحیه مقعد تا واژن تعداد کمی بخیه زده می‌شود و پس از مدت کمی بهبود خواهد یافت.

چه کسانی زایمان طبیعی راحتی دارند؟

افرادی که زایمان طبیعی را برای تولد نوزاد خود انتخاب می‌کنند، باید به نکات مهم جهت تجربه یک زایمان راحت و موفقیت‌آمیز توجه داشته باشند. در واقع افرادی که تمرینات ورزشی منظم و روزانه دارند و همچنین جهت بی‌دردی خود تصمیم به دریافت اپیدورال دارند، قطعا سختی طی زایمان طبیعی را احساس نخواهند کرد.

همچنین خانم‌هایی که هنگام شروع دردهای زایمان آرامش خود را حفظ می‌کنند، زایمانی راحت خواهند داشت.

اندازه لگن برای زایمان طبیعی

اندازه و شکل لگن در هر فردی متفاوت است، برخی به‌دلیل اینکه لگنی با شکل و فرم مناسب دارند، زایمان راحت‌تری را تجربه می‌کنند. فرم لگن به‌شکل ژنیکوئید، ایده‌آل‌ترین حالت برای زایمان است، تقریبا در نیمی از خانم‌ها این فرم از لگن دیده می‌شود.
لگن مردانه بدترین نوع لگن برای زایمان طبیعی است، زیرا به‌حالت قیفی شکل قرار دارد و به‌علت تنگ بودن فضا تولد را سخت‌تر می‌کند. اگر می‌خواهید بدانید که جز کدام دسته از خانم‌ها هستید، به پزشک متخصص مراجعه کنید تا معاینات را برای شما انجام دهد و نوع لگن را به شما بگوید.