هیدروسالپنکس ( دکتر سپیده میرج جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی)

هیدروسالپنکس به عارضه‌ای گفته می‌شود که در آن لوله فالوپ (رحمی) با مایع سروزی نزدیک به تخمدان مسدود می‌شود. لوله مسدود شده ممکن است به‌طور قابل توجهی منبسط شود.

هیدروسالپنکس چیست و آیا بارداری با وجود هیدروسالپنکس امکان پذیر است؟

هیدروسالپنکس (Hydrosalpinx) به عارضه ای گفته می شود که در آن لوله فالوپ (رحمی) به دلیل آسیب یا انسداد با مایع پر شود. هیدروسالپنکس، از دو کلمه “هیدرو” به معنای آب و “سالپینکس” به معنای لوله فالوپ تشکیل شده است.

علل مختلفی برای این بیماری وجود دارد و علائم آن بسته به هر فرد متفاوت است. برخی از خانم ها هیچ علامتی را تجربه نمی کنند، اما هیدروسالپنکس می تواند باعث ایجاد درد مداوم یا مکرر در قسمت تحتانی شکم یا ترشحات غیر معمول واژن گردد و همچنین تأثیر شدیدی بر قدرت باروری داشته باشد و حتی موجب ناباروری شود.

هیدروسالپنکس معمولاً در اثر عفونت لگنی یا بیماری مقاربتی قبلی و شرایطی مانند اندومتریوز یا جراحی قبلی ایجاد می شود.

علائم هیدروسالپنکس:

علائم هیدروسالپنکس شامل موارد زیر است:

-درد شکم و لگن؛

-ترشحات غیر معمول واژن؛

با این وجود، هیدروسالپنکس ممکن است اصلا با علائمی همراه نباشد.

از آنجا که هیدروسالپنکس بر ناباروری تأثیر می گذارد، بسیاری از زنان فقط هنگام تلاش برای باردار شدن متوجه می شوند که این عارضه را دارند.

تشخیص هیدروسالپنکس:

پزشک می تواند با استفاده از چندین روش مختلف، هیدروسالپنکس را تشخیص دهد که این روش ها شامل موارد زیر می باشند:

-سونو هیستروسالپنگوگرافی (هیستروسونوگرافی): در این روش محلول نرمال سالین (محلول نمکی) و هوای استریل از دهانه رحم خانم به داخل رحم منتقل می شوند. سپس از سونوگرافی واژینال برای دیدن اندام های تولید مثل استفاده می شود تا پزشک تشخیص دهد که انسداد لوله رحمی وجود دارد یا خیر.

سونوگرافی: یکی دیگر از روش های تشخیص هیدروسالپنکس، انجام سونوگرافی است؛ اما این روش چندان مؤثر نیست. طبق یک مطالعه انجام شده، تنها 34 درصد موارد هیدروسالپنکس با استفاده از سونوگرافی قابل مشاهده بودند.

هیستروسالپنگوگرافی یا عکس رنگی رحم  (HSG): این روش نوعی تصویربرداری با اشعه ایکس است که می تواند وجود انسداد لوله رحمی را نشان دهد. در این روش یک رنگ مخصوص که با اشعه X قابل مشاهده است، از طریق واژن و دهانه رحم به داخل رحم و لوله رحمی وارد می شود.

لاپاروسکوپی: لاپاروسکوپی یک عمل جراحی است که در آن با ایجاد برش های کوچکی روی شکم و با استفاده از یک دوربین کوچک، می توان به بررسی اندام های داخل شکم پرداخت. این مساله به جراح اجازه می دهد تا طی مشاهده اندام های داخلی، تجمع مایعات یا سایر عارضه های موجود را برطرف کند.

لاپاروسکوپی تشخیصی همچنین می تواند تعیین کند که آیا اختلال دیگری مانند اندومتریوز وجود دارد که بتواند باعث ناباروری شود یا خیر.

علل و عوامل خطر ایجاد هیدروسالپنکس:

عوامل مختلفی باعث بروز هیدروسالپنکس می شوند. شایع ترین این عوامل عبارتند از:

• وجود عفونتهای مقاربتی (STI)؛

• آندومتریوز؛

• وجود بیماری التهابی لگن (PID)؛

• پاره شدن آپاندیسیت؛

• انجام جراحی شکم.

هنگامی که یک ناحیه از بدن دچار آسیب می شود، سیستم ایمنی بدن به سرعت سلول های التهابی را به آن منطقه منتقل می کند.

در لوله فالوپ (لوله رحمی)، التهاب و درمان های انجام شده مانند بارداری خارج رحم، جراحی های لوله رحمی و… می توانند باعث از بین رفتن فیمبریا (زائده های انگشت مانند در انتهای لوله فالوپ) و بسته شدن انتهای لوله شوند، در نتیجه احتمال ایجاد هیدروسالپنکس افزایش می یابد.

هیدروسالپنکس چگونه بر باروری تأثیر می گذارد؟

برای باردار شدن، اسپرم باید با یک تخمک ترکیب شود. در حدود روز 14 چرخه قاعدگی یک زن، تخمک از تخمدان رها می شود و سفر خود را در امتداد لوله رحمی به سمت رحم و به منظور لقاح با اسپرم آغاز می کند. هیدروسالپنکس باعث انسداد لوله رحمی با مایع می شود، بنابراین تخمک نمی تواند از لوله رحم عبور کند و احتمال ناباروری افزایش می یابد. همچنین، فیمبریا هایی که به بیرون کشیدن تخمک از تخمدان به داخل لوله ها کمک می کنند، می توانند به هم چسبیده باشند که این امر هم تاثیر مهمی بر ناباروری دارد. این احتمال نیز وجود دارد که مایعات تجمع یافته در اثر هیدروسالپنکس به داخل رحم نشت کنند و در لانه گزینی جنین (حتی اگر جنین با روش ای وی اف (ivf) انتقال داده شده باشد) اختلال ایجد کنند..

از طرفی انسدادی که عامل هیدروسالپنکس در لوله رحمی شده است، می تواند احتمال بارداری خارج رحم را افزایش دهد.

آیا در صورت بسته بودن فقط یک لوله رحمی، امکان بارداری وجود دارد؟

تخمک در هر ماه فقط از یک تخمدان آزاد می شود و به طور معمول، تخمک گذاری از هر دو تخمدان رخ نمی دهد، اما در بعضی مواقع و برای بعضی از خانم ها، در همان ماه ممکن است از هر دو تخمدان یک تخمک آزاد شود.

در صورتی که فقط یک لوله فالوپ دچار هیدروسالپنکس باشد، مشکلی نیست و از نظر فنی بارداری امکان پذیر است و می توان بدون مداخله و یا استفاده از روش های کمک باروری، باردار شد؛ زیرا تخمک ها می توانند از تخمدان دیگر آزاد شده و به رحم برسند. با این حال این امکان وجود دارد که خطرات و عوارض هیدروسالپنکس هنوز تهدیدی برای بارداری باشند. به عنوان مثال، ممکن است مایعات تجمع یافته در لوله فالوپ (لوله رحم) آسیب دیده در دوران بارداری به درون رحم نشت کند یا احتمال بارداری خارج رحم افزایش یابد. محققان هنوز دقیقاً نمی دانند که این مایعات چه مشکلی ایجاد می کنند، اما تحقیقات اخیر حاکی از آن است که هیدروسالپنکس ممکن است بر جریان خون رحم، تخمدان ها و فرآیند لانه گزینی جنین اثر بگذارد.

انجام ای وی اف (IVF) بعد از درمان هیدروسالپنکس:

بعد از درمان هیدروسالپنکس، ممکن است بخواهید برای باردار شدن با پزشک تان مشورت کنید. هر سیکل IVF حدود دو هفته طول می کشد. اولین قدم در درمان ای وی اف، مصرف هورمون ها و داروهای تزریقی برای بالغ شدن تخمک ها، جلوگیری از تخمک گذاری زودرس و آماده سازی اندومتر (لایه داخلی رحم) است.

چند روز پس از آخرین تزریق، پزشک طی عمل تخمک گیری یا پانکچر تخمک های بالغ را از تخمدان خارج می کند. پزشک از یک پروب سونوگرافی برای هدایت سوزن بسیار نازک به تخمدان ها جهت خارج کردن تخمک ها استفاده می کند.

پس از عمل تخمک گیری، تخمک ها برای بارور شدن و ایجاد جنین با اسپرم های همسر ترکیب می شوند. در آخرین مرحله، جنین های تشکیل شده به رحم خانم منتقل می شوند.

اگر سیکل ای وی اف موفقیت آمیز باشد، باید ۱۴ روز پس از انتقال جنین، آزمایش خون بارداری نتیجه مثبت داشته باشد.

درصد موفقیت IVF پس از درمان هیدروسالپنکس با روش هایی مانند سالپنژکتومی، لاپاروسکوپی یا اسکلروتراپی می تواند افزایش یابد و به 38 تا 40 درصد برسد.

درمان هیدروسالپنکس:

• معمول ترین روش درمان هیدروسالپنکس، جراحی برای برداشتن لوله آسیب دیده است. این نوع جراحی با عنوان سالپنژکتومی شناخته می شود. جراحی همچنین ممکن است برای از بین بردن بافت آسیب دیده یا چسبندگی های دیگری که می توانند در میزان باروری تأثیر داشته باشند، انجام شود.

• اگر علت اصلی هیدروسالپنکس آندومتریوز باشد، بهتر است اول سیکل IVF انجام گیرد و جنین ها فریز شوند، سپس عمل اندومتریوز و عمل جراحی لوله ها انجام شود و بعد جنین ها انتقال یابند.

• در مواردی که علت هیدروسالپنکس، بیماری التهابی لگن یا  PID باشد، پزشک ممکن است یک دوره آنتی بیوتیک برای درمان عفونت باقیمانده تجویز کند.

• بسیاری از زنان مبتلا به هیدروسالپنکس، هنگام تلاش برای بارداری از روش درمانی لقاح آزمایشگاهی (IVF) استفاده می کنند.

اگر درمان IVF قبل از درمان هیدروسالپنکس و اقدام برای از بین بردن لوله آسیب دیده آغاز شود، شانس موفقیت کمتر است. بنابراین، توصیه می شود قبل از انجام درمانIVF، درمان هیدروسالپنکس و همچنین انسداد لوله رحمی کامل شود تا شانس موفقیت IVF افزایش یابد.

• روش اسکلروتراپی نیز یکی دیگر از روش های درمان هیدروسالپنکس است. اسکلروتراپی روشی است که در آن از سوزن هدایت شده با سونوگرافی برای بیرون کشیدن مایعات از لوله آسیب دیده استفاده می شود. سپس یک ماده شیمیایی ویژه به نام ماده اسکلروزی تزریق می شود که از بازگشت مایعات جلوگیری می کند. تحقیقات کمی در مورد اسکلروتراپی انجام شده است، بنابراین تعیین خطرات ناشی از آن دشوار است و این موضوع که آیا اثربخشی آن برای درمان هیدروسالپنکس همانند برداشتن لوله است، هنوز مشخص نشده است.

+

+

+

کلام آخر:

جهت آغار درمان و مشاوره پزشکی با دکتر سپیده میرج

جراح و متخصص زنان و زایمان در تماس باشید …

تماس مستقیم با یک کلیک