كيست هموراژيك تخمدان ( دکتر سپیده میرج جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی)

انواع کیست‌های هموراژیک

کیست‌های هموراژیک یا خونریزی دهنده به لحاظ نوع و ویژگی‌ها به دو دسته طبقه‌بندی می‌شوند:

• عملکردی
• نئوپلاستیک

بیشتر کیست‌های هموراژیک عملکردی هستند و به خیلی کم پیش می‌آید که کیست خونریزی دهنده از نوع نئوپلاستیک باشد. به‌طورکلی بهتر است نسبت به هر دو نوع این توده تخمدانی چندان نگران نباشید، چراکه در بیشتر موارد آن‌ها خودبه‌خود برطرف می‌شوند. همچنین در مورد بدخیم شدن آن‌ها نیز نگرانی نداشته باشید، به این علت که اغلب آن‌ها خوش‌خیم هستند.

علائم کیست هموراژیک

کیست‌های هموراژیک در بانوان با علائم و نشانه‌های مختلفی بروز می‌کنند، بنابراین نمی‌توان دقیقاً چند علامت را به کیست‌های خونریزی دهنده تخمدان نسبت داد. گروهی از بانوان مبتلا به کیست هموراژیک هیچ علامتی ندارند، حال آنکه برخی از مبتلایان علائم حاد شکمی را تجربه می‌کنند. برخی از علائم عبارت‌اند از:

• احساس پری و سنگینی شکم
• درد حین مقاربت جنسی
• درد حین اجابت مزاج
• تغییر غیرطبیعی سیکل قاعدگی
• احساس پری در لگن
• احساس درد در لگن
• بروز دردهای لگنی مداوم یا تکرارشونده

خونریزی کیست هموراژیک

کیست‌های خونریزی دهنده هموراژیک یا HOCs توده‌هایی آدنکسی هستند که با شروع خونریزی در جسم زرد یا کیست فولیکولی ایجاد می‌شوند. کیست‌ هموراژیک نوعی از کیست تخمدان است و ممکن است در سنین بعد از بلوغ و سنین باروری بروز کند. فرد مبتلا به کیست هموراژیک همانند دیگر زنان مبتلا به کیست‌های تخمدانی ممکن است علائم و نشانه‌های خفیف تا شدید را تجربه کند.

کیست‌های هموراژیک یا کیست‌های خونریزی دهنده قابل‌تشخیص هستند و در سونوگرافی مشاهده خواهند شد. اغلب تا زمانی که کیست خونریزی نکند فرد از وجود آن در تخمدان مطلع نمی‌شود. چراکه وقتی کیست خونریزی می‌کند درد شدید در ناحیه تخمدان‌ها و شکم به وجود می‌آید. ازاین‌رو فرد مجبور به مراجعه پزشکی شده و سونوگرافی انجام می‌دهد و درنهایت کیست هموراژیک تشخیص داده می‌شود.

درمان خانگی کیست هموراژیک

ازآنجایی‌که کیست هموراژیک نیز یکی از انواع کیست تخمدان است، اغلب متخصص پس از تشخیص کیست سعی می‌کند بدون جراحی این مشکل را برطرف کند. معمولاً با ارائه دستورالعمل‌های مراقبتی مدتی به کیست زمان داده می‌شود و پس از چند ماه مجدداً سونوگرافی تکرار می‌شود تا از وضعیت پیشرفت یا پسرفت کیست آگاهی به دست آید.

درصورتی‌که این کیست شرایط خوبی نداشته باشد و بیمار نیز علائم شدیدی را تجربه کند، روش‌های درمانی دیگر پیشنهاد می‌شوند. با سونوگرافی و اطلاع از کوچک شدن یا از بین رفتن کیست دیگر بیمار نیاز به جراحی نخواهد داشت. درصورتی‌که کیست در حال بزرگ شدن باشد یا علائم و عوارض ناشی از آن تشدید شوند، جراحی انجام می‌گیرد.

چه زمانی برای درمان کیست هموراژیک از جراحی استفاده می‌شود؟

• احساس درد شدید در ناحیه شکم که اصلاً متوقف نمی‌شود
• کیست‌های هموراژیک قطر بیشتر از ۵ سانتی‌متر داشته باشند
• کیست‌هایی که با معیارهای سونوگرافی خوش‌خیم بودن آن‌ها تائید نشود
• عدم رفع خودبه‌خود کیست
• درصورتی‌که کیست پاره شده و خونریزی رخ دهد
• درصورتی‌که تخمدان به دلیل حضور کیست دچار پیچ‌خوردگی شود

آیا ابتلا به کیست هموراژیک مشکل جدی است؟

در بسیاری از موارد ابتلا به این کیست یا رشد این نوع کیست در تخمدان به معنای مشکل نیست. چراکه کیست‌های تخمدانی شیوع بالایی دارند و در اغلب موارد خودبه‌خود برطرف می‌شوند. خیلی وقت‌ها فرد مبتلا به کیست هموراژیک حتی متوجه رشد کیست در تخمدان نمی‌شود، چراکه هیچ‌یک از علائم شایع کیست خونریزی دهنده را تجربه نمی‌کند.

معمولاً زمانی زنان مبتلا به کیست هموراژیک از این مسئله مطلع می‌شوند، که به دلایل دیگری تحت معاینه لگنی قرار می‌گیرند. درصورتی‌که کیست خیلی کوچک یا متوسط باشد به‌احتمال‌زیاد بیمار دچار علائم شایع آن نمی‌شود. در این وضعیت بیمار درد ندارد، احساس گرفتگی شکم ندارد و شاید خونریزی شدید هم تجربه نکند.

بنابراین در بیشتر مواقعی که پزشک متخصص به‌طور تصادفی کیست هموراژیک را تشخیص می‌دهد، تنها توصیه به مراقبت می‌کند. پس از مدتی ممکن است مجدداً توصیه شود که شخص سونوگرافی را تکرار کند. نظارت بر وضعیت کیست، تصمیم‌گیری در مورد اینکه کیست خودش از بین می‌رود یا باید تحت درمان قرار بگیرد را راحت‌تر می‌کند.

آیا کیست هموراژیک تخمدان نیاز به تخلیه تخمدان دارد؟

این مورد خیلی نادر است و بسیار کم پیش می‌آید که تخمدان را به دلیل حضور کیست هموراژیک تخلیه کنند. درصورتی‌که کیست بزرگ‌تر از ۱۰ سانتی‌متر باشد، متخصص جراح سعی می‌کند با جراحی توده را از بدن بیمار خارج کند. اما در مواردی که کیست کاملاً تخمدان را درگیر کرده باشد یا بیمار مرتباً دچار کیست‌های تخمدانی شود، شاید تخلیه تخمدان تصمیم بهتری باشد.

گاهی کیست‌های هموراژیک به حدی آسیب‌رسان هستند که هر دو تخمدان را درگیر می‌کنند و هیچ بافت سالمی در دو تخمدان باقی نمی‌گذارند. در این وضعیت متخصص حفظ سلامت بیمار را ترجیح داده و تشخیص به حذف کل تخمدان به روش جراحی می‌دهد.

کیست هموراژیک تخمدان راست

این کیست توده‌ خوش‌خیم اما خونریزی دهنده است. زمانی که یک تخمک که طی فرآیند تخمک‌گذاری از راه فولیکول تخمدان داخل آن به وجود می‌آید، اگر فولیکول به داخل کیست خونریزی کند این حالت رخ می‌دهد. دقیقاً مشخص نیست که چرا چنین اتفاقی می‌افتد.

کیست هموراژیک تخمدان چپ

این کیست نیز نیز مانند کیست تخمدان هموراژیک تخمدان راست است و تفاوتی با یکدیگر ندارند. کیست‌های هموراژیک ممکن است در یک تخمدان و یا در هر دو تخمدان بروز کنند. علائم آن‌ها نیز چندان تفاوتی ندارد، مگر در مواردی که کیست یک تخمدان بزرگ‌تر باشد یا شرایط بدتری را به لحاظ علائم و عوارض ایجاد کند.

کیست هموراژیک چگونه تشخیص داده می‌شود؟

کیست‌های هموراژیک یا خونریزی دهنده اغلب با انجام سونوگرافی در مقیاس خاکستری در بیمار قابل‌تشخیص هستند. ولی به علت ظاهر متفاوت سونوگرافی خیلی وقت‌ها این نوع کیست‌ها توسط پزشک اشتباه تشخیص داده می‌شوند.

سونوگرافی در تشخیص کیست هموراژیک

همان‌طور که در بالا اشاره کردیم کیست‌های هموراژیک یا خونریزی دهنده در بیشتر موارد با سونوگرافی‌ به‌صورت کاملاً تصادفی تشخیص داده می‌شوند. همچنین ممکن است پزشک با هدف معاینه لگن به لحاظ وجود کیست خونریزی دهنده سونوگرافی را انجام دهد، چراکه برخی از زنان علائم کیست هموراژیک را دارند.

پس از تشخیص کیست چه روش درمانی تجویز شود و چه فرد توصیه به مراقبت شود، این احتمال زیاد است که سونوگرافی تکرار شود. معمولاً سونوگرافی دوم با فاصله چند ماه انجام می‌گیرد. اگر کیست کوچک شود، در این فاصله حتماً از بین می‌رود. اما درصورتی‌که باقی بماند، پزشک می‌تواند اندازه فعلی‌اش را بررسی کند و تشخیص دهد که آیا نسبت به قبل تغییر کرده یا خیر. همچنین می‌تواند بگوید که آیا این کیست نیاز به درمان دارد یا نه.

سرکوب و جلوگیری از به وجود آمدن کیست‌های هموراژیک

تقریباً هیچ راهی در حال حاضر وجود ندارد، که به کمک آن بتوانیم جلوی ایجاد و رشد کیست‌های خونریزی دهنده در تخمدان را بگیریم. برخی از متخصصین و محققین بر این باورند، زنانی که مصرف قرص‌ ضدبارداری دارند، به‌مراتب کمتر از سایر زنان پیش از یائسگی دچار کیست تخمدان خونریزی دهنده می‌شوند.

دیگر روشی که خیلی کم پیش می‌آید برای درمان و سرکوب قطعی کیست‌های هموراژیک توصیه شود، جراحی و تخلیه یک تخمدان یا هر دو تخمدان درگیر به کیست است. این مورد تنها در مواردی توصیه می‌شود که هیچ راهی برای کنترل این وضعیت وجود نداشته باشد و دو تخمدان تا حدود زیادی ازدست‌رفته یا شدیداً درگیر کیست باشند.

پزشکان توصیه می‌کنند با انجام غربالگری‌های منظم لگن در دوره‌های مختلف تغییرات جدید تخمدان را تحت نظارت قرار دهید. به تغییراتی که در چرخه عادت ماهانه‌ رخ می‌دهد دقت کنید.

اگر علائمی دارید که به نظر عجیب هستند و پیش‌ازاین در چرخه قاعدگی خود مشاهده نکردید، حتماً به پزشک مراجعه کنید. اگر علائم شما بیش از چند ماه طول کشیده است حتماً موضوع را با پزشک معالج در میان بگذارید. درصورتی‌که علائم زیر را دارید با ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی تماس بگیرید یا به متخصص مراجعه کنید:

• درد‌های مداوم لگنی
• احساس پر بودن یا سنگین بودن لگن
• احساس درد حین اجابت مزاج
• درد حین رابطه جنسی

درمان قطعی کیست هموراژیک

نمی‌توان گفت که درمان قطعی برای کیست‌های هموراژیک وجود دارد. کیست‌های هموراژیک ازجمله انواع کیست تخمدانی هستند، تنها با این تفاوت که خونریزی دهنده‌اند و می‌توانند با پارگی کیست سبب بروز علائم فوق‌العاده شدید و اورژانسی شوند. تغییراتی که در اثر تخمک‌گذاری بروز می‌کند، سبب به وجود آمدن چنین کیستی می‌شود. بنابراین طبیعی است که در بسیاری از موارد کیست‌های هموراژیک نیز مانند انواع کیست‌ها به‌تدریج بدون درمانی خاص از بین بروند.

درمان کیست هموراژیک به فاکتورهایی همچون علائم بیمار و همچنین قطر توده بستگی دارد. در اضطراری‌ترین حالت پزشک برای تسکین علائم و همچنین درمان بیمار از روش جراحی جهت حذف کیست استفاده می‌کند.

آیا کیست هموراژیک سبب ناباروری می‌شود؟

به‌طورکلی می‌توان در پاسخ به این سوال گفت، خیر! کیست‌های هموراژیک تأثیری سوء بر قدرت باروری ندارند. اگر فرد مبتلا به کیست هموراژیک تنها از یک تخمدان درگیر کیست باشد، مسلماً تخمدان سمت مخالف که سلامت است، می‌تواند در باردار شدن زن تأثیر داشته باشد. بنابراین خیلی از زنانی که مبتلا به کیست هموراژیک هستند می‌توانند بارداری و مادر شدن را تجربه کنند.

چه زمانی کیست هموراژیک سبب نازایی می‌شود؟

همان‌طور که توضیح دادیم کیست هموراژیک معمولاً یک تخمدان را درگیر می‌کند و خیلی کم پیش می‌آید که فرد از دو تخمدان دچار کیست هموراژیک شود و به حدی برسد که درمان غیرممکن باشد. بنابراین با فرض اینکه بیمار بدترین شرایط را دارد، اگر هر دو تخمدان درگیر کیست‌های هموراژیک شوند و کیست‌ها بافت سالمی در تخمدان باقی نگذارند، بله این مشکل به وجود آمده و بیمار قدرت باروری نخواهد داشت. همچنین ممکن است تخمدان‌ها تخلیه شوند و شانس بارداری کاملاً به صفر برسد.

+

+

+

کلام آخر:

جهت آغار درمان و مشاوره پزشکی با دکتر سپیده میرج

جراح و متخصص زنان و زایمان در تماس باشید …

تماس مستقیم با یک کلیک